Kumar ve Bahis Dolandırıcılığı Atamer Avukatlık Bürosu

Bir anlamda bilgi verilmediği için tüketici bu hukuki işlemi kurmuştur sonucuna ulaşılmalıdır ki bilgi eksikliği ile işlemin gerçekleştirilmesi arasında nedensellik bağı kurulabilsin. Yukarıda yer alan hükümler çerçevesinde kanun koyucu bir fiilin haksız ticari uygulama teşkil edip etmediğinin tespiti ve bunların denetlenmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi yetkisini idareye tanımıştır. Kanunun verdiği bu yetkiye dayanarak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, bir düzenleme yapmış ve 10 Ocak 2015 tarihli sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ticari Reklam ve Haksız Uygulamalar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) yürürlüğe girmiştir. House of Commons Digital, Culture, Media and Sport Committee 2019 yılının Eylül ayında yayımladığı bir raporda Birleşik Krallık’ta kumar/şans oyunlarını düzenleyen 2005 tarihli Gambling Act’in “loot box” sistemini kapsayacak şekilde genişletilmesi önerisinde bulunmuştur. Oyuncuların bu kutuları açmaları için ödemeleri gereken bedel oyundan oyuna farklılaşmaktadır. Bazı oyunlarda kutular yalnızca oyuncuların oyunda gösterdikleri başarıya, oyunda ulaştıkları seviyeye veya oyunda harcadıkları süreye göre elde edecekleri oyun içi paralarla/değerlerle açılmaktadır. Bazı oyunlarda oyuncuların bu kutuları açabilmesi için gerçek para ile ödeme yapması gerekmektedir; bazılarında ise oyun içi para/değer, gerçek para karşılığında satın alınabilir ve gerçek para karşılığında satın alınan oyun içi para/değer ile kutular açılabilir veya bu modellerin tamamı bir arada kullanılabilir. Birçok devlette oyun sektörünün nasıl düzenleneceği ve denetleneceği konusu, yasama organlarının, düzenleyici idari kurumların, siyasetçilerin, sivil toplum örgütlerinin ve konvansiyonel medyanın gündeminde yer almaktadır.

Bu tür illegal kumar ve bahis siteleri başlangıçta mağdurlara kısmi kazançlar sağlayıp güven kazanmaktadır. Mağdurlar para kaybetmeye başladığı andan itibaren failler mağdurların zafiyetlerini kullanarak dolandırıcılığa devam etmektedirler. Böylece mağdurları kaybettikleri parayı geri alabileceklerine inandırarak onları yeniden oyun oynamaya ve daha çok para kaybetmeye yönlendirmektedirler. Mağdurlar bir şekilde pes edip bu illegal sitelerde oyun oynamayı bırakabilirler. Ancak bu sefer failler telefonla veya SMS’le mağdurlara ulaşıp bonus veya kredi teklif etmektedir. Bu şekilde mağdurları yeniden oyun oynamaya ikna ederek mağdurları tekrar tuzağa düşürmektedirler. Uygulama alanı yönünden tartışmalara girmemekle birlikte, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu m. 56’da düzenlenen haksız rekabete ilişkin hukuki yaptırımların genel olarak tüketicilerin karşılaştığı haksız ticari uygulamalar bakımından da uygulanacağı Türk hukukunda kabul edilmektedir. “Loot box” sistemi haksız ticari uygulama teşkil ettiği takdirde hukuki ve idari yaptırımlar gündeme gelecektir. Özellikle reşit olmayan kişilerde kumar/şans oyunları alışkanlığının oluşmasında etkili olduğu gerekçesiyle loot box sisteminin düzenlenme eğiliminin küresel çapta hız kazandığı görülmektedir. Kumar/şans oyunu sektörü, genel olarak devletlerin kamu yararı mülahazalarıyla düzenledikleri bir alandır. Düzenlenmesi gereken bir toplumsal sorun söz konusuysa özel hukuk araçlarının her yönüyle bu soruna çözüm getirme kabiliyetine sahip olamayacağı açıktır.

  • Bu anlamda “loot box” sisteminin haksız ticari uygulama teşkil etmediği hususunda genel geçer bir değerlendirme yapılması mümkün değildir.
  • Bazı oyunlarda oyuncuların bu kutuları açabilmesi için gerçek para ile ödeme yapması gerekmektedir; bazılarında ise oyun içi para/değer, gerçek para karşılığında satın alınabilir ve gerçek para karşılığında satın alınan oyun içi para/değer ile kutular açılabilir veya bu modellerin tamamı bir arada kullanılabilir.
  • Ancak bu sefer failler telefonla veya SMS’le mağdurlara ulaşıp bonus veya kredi teklif etmektedir.

Video oyun ekosisteminde birbirinden tamamen farklı satış veya pazarlama stratejileri ile karşılaşılabilir. Bu anlamda “loot box” sisteminin haksız ticari uygulama teşkil etmediği hususunda genel geçer bir değerlendirme yapılması mümkün değildir. Son zamanlarda sık karşılaştığımız dolandırıcılık türlerinden birisi de sahte bahis dolandırıcılığıdır. Bazen kaçak bahis veya kumar sitesinde kazanan kişilere, sitenin ödeme yapmaması şeklinde suç işlenmektedir. Bazen güya kazanılan paranın ödenmesi için “vergi”, “komisyon” veya “masraf” adı altında para tahsil etdilmektedir. Birincisi bu tür dolandırıcı sitelerinde hiçbir zaman para kazanamazsınız, kazansanız da alamazsınız. Dolayısıyla  bu tür kaçak kumar veya kaçak bahis sitelerinin genelde size ödeme yapması zaten ihtimal dahilde değildir. İkincisi kaçak kumar veya kaçak bahisten kazanılan paranın vergisi veya masrafı olmaz. Dolayısıyla eğer illegal sitede oyun oynayanlardan kazandıkları parayı almaları para isteniyorsa asla gönderilmemelidir. Vergi, komisyon, masraf gibi bir bedel ödeyenler, kazandığı parayı alamayacağı gibi gönderdiği paradan da olacaktır. Bu bağlamda, reşit olmayan kişilerin oyun içerisinde kendilerine sunulmayan (gizlenen) bilgi kendilerine sunulmuş olsaydı bu işlemin tarafı olup olmayacakları tespit edilirken ortalama makul bir tüketicinin bilgisi, dikkati ve seçiciliği değil, ortalama reşit olmayan bir kişinin bilgisi, dikkati ve seçiciliği esas alınacaktır.

Türkiye’de ise bu konuda, sınırlı bir oyuncu kitlesi arasında cereyan eden görüş alışverişi dışında,  kamusal alanda araştırma veya tartışmaya rastlanmamaktadır. “Loot box” sistemi oyun endüstrisinin son yıllarda en önemli gelir kalemi haline gelmiştir. Endüstri raporlarına göre “loot box” sistemi 2020 yılında dünya çapında 15 milyar Dolar hacme ulaşmış olup 2025 yılında bu hacmin 25 milyar dolara çıkması beklenmektedir. Dünyanın önde gelen oyun şirketlerinden Electronic Arts 2021 yılında spor oyunlarında sunduğu Ultimate Team modunda satın alınan oyuncu kartı paketlerinden 1.62 milyar Dolar gelir elde etmiştir. Electronic Arts’ın ilgili dönemde açıkladığı toplam gelirin 5.6 milyar Dolar olduğu göz önüne alındığında, şirketin tüm gelirinin yaklaşık %29’unu yalnızca yayınladığı üç spor oyunundaki kart paketlerinden sağladığı anlaşılmaktadır. Video oyun endüstrisinin geldiği noktada gelir modeli ana oyun, ana oyuna getirilen ek paketler, oyun içinde kullanılan objelerin doğrudan satın alınması (micro-transactions) ve “loot box”lara dayanmaktadır.

Veya oynamadıkları oyunları oynadıkları iddiasıyla parayı kaybettikleri söylenerek kişiler dolandırılmaktadır. Dolayısıyla bu sitelerde kaybettiğinizde paranızın azalmakta ancak kazandığınızda paranızın artmamaktadır. Bu tür kaçak kumar ve kaçak bahis sitelerinde kesinlikle oyun oynanmasını tavsiye etmiyoruz. Fakat hileli bahis veya kumar sitelerinde dolandırıcılık yapanlar, mağdurları caydırmaya çalışmaktdır. Dolandırılan kişilerin yasal yollara başvurmasını engellemek için yanlış bilgilerle korkutulmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda kumar oynayan kişilerin çok ciddi oranda para cezası ödeyeceği veya paralarına veya mallarına el konulacağına dair temelsiz iddialarda bulundukları bilinmektedir. Eğer bu tür online hileli kumar veya lisanssız bahis siteleri vasıtasıyla dolandırılanlar var ise suç faillerinin bu tür gerçek dışı beyanlarını dikkate almamalıdır. Ve yasal yollara başvurmaktan çekinmeden bilişim hukuku konusunda uzman olan bir bilişim avukatı ile çalışmalıdır.Bu tür yasadışı ve kaçak siteler sadece banka transferi ile ödeme aldığı için ve kredi kartı kullanılmadığı için chargeback yönetimi işe yaramamaktadır. Ancak uzun yıllardır bu tür kaçak sitelere karşı hukuki mücadele yapan bir hukuk bürosu olarak bu tür sitelerde dolandırılan ve para kaybeden kişilere, kaybettikleri paranın geri alınması konusunda hukuki destek sunuyoruz. Sistem hakkında genel geçer bir yargıya varılamayacağını özellikle belirtmek amacıyla öncellikle “loot box” sistemi vasıtasıyla gündeme gelebilecek ve haksız ticari uygulama olarak kabul edilmesi gereken bir örnek verilecektir. Fakat bu örnekle vurgulamak istediğimiz husus, haksız ticari uygulamanın “loot box” sisteminin temel işleyişinden doğmadığıdır.

İncelenen konu kapsamında reşit olmayan kişilerle gerçekleştirilen işlemlerin özel bir öneme sahip olduğu kanaatindeyim. Dijital malların yaygınlaşması ve dijital malların elektronik cihazlarda kayıtlı ödeme araçlarıyla kolayca reşit olmayan kişiler tarafından satın alınabilmesi nedeniyle bu kişiler sıklıkla işlem tarafı haline gelmektedir. Bununla birlikte, Yönetmelik’te “haksız ticari uygulama” kavramı, “aldatıcı eylem” (m. 29), “aldatıcı ihmal” (m. 30) ve “saldırgan ticari uygulama” (m. 31) şeklinde üç ayrı alt gruba ayrılmış, ilgili maddelerde aldatıcı eylemin, aldatıcı ihmalin ve saldırgan ticari uygulamanın tanımları ve şartları düzenlenmiştir. Yönetmelik ekinde ise her halükarda haksız ticari uygulama kabul edilecek “Aldatıcı Ticari Uygulamalar” ve “Saldırgan Ticari Uygulamalar” örnekler halinde sayılmaktadır. Kutunun açılmasıyla elde edilen bu objelerin oyunun dinamiğine etkisi de oyundan oyuna farklılık göstermektedir.

İdari otorite Gambling Commission’ın bu tespitlerine rağmen Birleşik Krallık’ta “loot box” tartışması devam etmektedir. 2021 yılında konu hakkında Birleşik Krallık hükümeti görüş toplamaya devam etmektedir. 28 Kasım 2013 tarihli sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un (“TKHK”) 62. Konuyla ilgili olarak TKHK’da yer alan iki önemli hüküm anılan maddenin birinci ve dördüncü fıkralarındadır. Diğer yazılarımızda da açıkladığımız üzere dolandırılan paranın geri alınması ancak faillerin yakalanması ile ve bu da ancak yasal süreçle mümkün olabilmektedir. Eğer etkin bir soruşturma süreciyle dolandırıcılar yakalanırsa dolandırdıkları paraları iade etme eğiliminde olacaklardır. Zira dolandırıcılık suçlarında etkin pişmanlıktan yararlanmaları durumunda alacakları ceza büyük oranda azalacaktır. Okuduğunuz yazıyla ilgili hukuki soru veya sorunlarınız var ise danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için aşağıda bulunan telefon numaraları veya iletişim sayfamızdaki form üzerinden bize ulaşabilirsiniz.

Tüketicinin oyun dışındaki kaynaklardan bu tür bilgilere erişim sağlama imkânının genişlediği ölçüde bu nitelikte bir ihlalin ortaya çıktığını ileri sürmek zorlaşacaktır. Karşılaştırmalı hukukta konunun tartışıldığı ana eksenin “loot box” sisteminin kumar/şans oyunu olup olmadığı (bu bağlamda lisans alınması gereken ya da yasaklanmış bir faaliyet olup olmadığı) ve reşit olmayanların kumar/şans oyunu alışkanlığı edinmesine etki edip etmediği olduğu görülmektedir. Bununla birlikte tüketicilerin, özellikle reşit olmayan tüketicilerin, korunmasına yönelik çabaların da bu temel amaçtan bağımsız değerlendirilmediği anlaşılmaktadır. Oyuncuların oyunda elde ettikleri objeleri/kartları transfer etmelerine olanak sağlayan bir altyapı oyun içerisinde yer almaması, kullanıcıların söz konusu dijital değerleri gerçek paraya çevirme imkânının bulunmadığı (veya en azından oyun şirketi tarafından oyunculara bu amaçla elverişli bir aracın sunulmadığı) anlamına gelir. Oyuncuların kullanıcı hesaplarını birbirine devretmesi gibi durumların bir pazar yarattığı şüphesizdir; fakat bu durum, ekseriyetle kullanıcı sözleşmelerine aykırılık teşkil edeceğinden, oyun yapımcılarının/dağıtımcılarının kullanıcılara oyunda elde ettikleri dijital değerleri gerçek paraya çevirmeleri imkânını tanımamaktadır. Bu anlamda “loot box” sistemlerinin, belirli objeleri oyun içinde elde etmek isteyen ve bu uğurda para harcamayı göze alan kullanıcılara sunulan oyun içi dinamik olarak kabul edilmesinin gerektiği kanaatindeyim. Kumar siteleri üzerinden zarara uğrayan kişilerin sık şikayet ettiği bir konu da kazandıkları paranın ödenmemesidir. Kaçak kumar veya kaçak bahis sitesinden kazandığınız para size ödenmezse hukuki açıdan hiçbir şey yapamazsınız. “Kumar ve bahisten doğan alacak hakkında dava açılamaz ve takip yapılamaz.” demektedir. Zaten bunu bilen ve kumar ve bahis  dolandırıcılığı yapan kişiler kazanılan paraları çoğu zaman ödememektedir. Hatta bazı kumar sitelerinde oyuncuların hesaplarında bulunan paraların buharlaştırıldığını bilmekteyiz.

Bazı oyunlarda kutudan elde edilen kartlar/objeler yalnızca estetik/kozmetik amaçlıdır, bazı oyunlarda ise bu kartlar/objeler kullanıcının karakterinin/takımının güçlenmesi gibi oynanışa doğrudan etki eder. Mevzuatımıza göre, kumar oynamak hukuken “suç” olmayıp “kabahat” niteliğinde bir eylemdir. Kumar oymanın cezası da Kabahatler Kanunu’nda 100 TL idari para cezası olarak belirlenmiştir. Kumarın cezası 2019 yılı itibarıyla 320 TL ve 2020 yılında 1.000 TL olarak güncellenmiştir. İdari para cezasının yanında ayrıca kumardan elde edilen paralara el konulması da hukuken mümkündür. Zira “Tüketicinin ani bir karar vermesini sağlamak ve bilinçli bir tercih yapması için gerekli fırsat veya zamandan mahrum bırakmak amacıyla, gerçeğe aykırı olarak bir mal veya hizmetin sadece çok kısıtlı bir süre içerisinde belirli şartlar altında sunulacağını belirtmek” Yönetmelik ekinde “aldatıcı ticari uygulamalar” arasında düzenlenmektedir.

Yasadışı bahis suçları ve cezaları bir kenara, ayrıca mevzuatımıza göre “kumar oynatmak için yer ve imkan sağlamak” TCK madde 228 kapsamında suç teşkil etmektedir. Ancak kumar oynamak TCK’ya göre “suç” dahi değildir ve “kabahat” niteliğinde nispeten hafif bir eylemdir. Kumar oynama kabahatinin cezası ise sadece 100 TL (2020 yılından itibaren 1.000 TL) para cezasıdır. 62 hükmünde haksız ticari uygulamalarda bulunan kişilere karşı tüketicilerin başvurabileceği hukuki yollar düzenlenmemiştir. 77/f.13 hükmünde haksız ticari uygulamalarda bulunan kişilere karşı uygulanacak idari yaptırımlar (tedbiren durdurma, durdurma ve para cezası) düzenlenmektedir. 78/f.1 uyarınca haksız ticari uygulamalarda bulunanlara karşı idari yaptırım kararı alma yetkisi Reklam Kuruluna ait olup yaptırım kararları Ticaret Bakanlığı tarafından uygulanacaktır. “Loot box” sisteminin temelinde oyuncuların bir bedel karşılığında önceden içeriğini bilemedikleri kutu, sandık veya paketleri açmaları ve bu kutuların içerisinden belirli bir algoritma çerçevesinde şansa dayalı olarak oyunda kullanabilecekleri kartları/objeleri elde etmesi yatmaktadır. İlk adımda kutuda yer alabilecek objelerin hangi olasılıkta olduğu bilgisinin tüketiciye verilmeyerek önemli bilginin tüketiciden gizlendiği sonucuna ulaşılsa bile bu durum aldatıcı ihmalin varlığını kabul edebilmek için tek başına yeterli olmayacaktır. Aynı zamanda önemli bir bilginin tüketiciden gizlenmesinin, tüketicinin taraf olmayacağı bir işleme taraf olmasına yol açması veya yol açma olasılığının bulunması gerekmektedir.